Sáng kiến kinh nghiệm Một số vấn đề về phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán tiểu học

 tổ chức làm lễ tuyên dương rất long trọng để biểu dương công lao và thành tích của giáo viên giỏi và học sinh giỏi trong huyện nhà. Bản thân tôi đã từng được nhà trường tin tưởng giao cho trọng trách bồi dưỡng học sinh giỏi môn Toán, mặc dù chưa được thoả mãn với những thành tích đã đạt được, song các kết quả mà nhà trường đạt được đã làm cho tôi có niềm tin, sự phấn khởi và niềm đam mê trong công việc của mình.
Căn cứ công văn số: 10398 của Bộ GD&ĐT về hướng dẫn phương pháp dạy học cho đối tượng học sinh giỏi. Trường TH Tân Hiệp A xác định đây là một trong những công việc ưu tiên hàng đầu, mặc dù cơ sở vật chất còn thiếu thốn nhưng nhà trường đã tạo mọi điều kiện để tiến hành bồi dưỡng học sinh giỏi ngay sau khi khảo sát chất lượng đầu năm. 
Về nguyên tắc, phải dạy theo chương trình chung, không dạy những nội dung kiến thức ngoài chương trình; không dạy trước chương trình, không đưa kiến thức từ lớp trên xuống lớp dưới để giảng dạy. Điều quan trọng là: đối với mỗi đơn vị kiến thức ... ở dạng bài này thông thường học sinh giải theo phương pháp thử chọn. Nhưng chính phương pháp này đã giúp các em rút ra được biện pháp tinh gọn hơn bằng hàng loạt câu hỏi của giáo viên. Cụ thể là:
“Trong các số đã cho, bộ ba số nào có thể tạo nên tổng là 8 ?”
Rõ ràng chỉ có: 1 – 2 – 5 ; 1 – 3 – 4 . “Những số nào xuất hiện 2 lần? (số 1). Vậy ta phải đặt số 1 vào ô chính giữa hình chữ thập:
2
5
3 1 4
Tương tự như vậy các em sẽ dễ dàng tìm được các kết quả còn lại.
3. Yêu cầu học sinh ghi chép:
Khuyến khích học sinh ghi lại việc làm của mình về một bài toán. Cần phải ghi lại các ý tưởng đã dẫn đến sự thành công cũng như thất bại, chính những điều này giải thích cho ta cách mà học sinh đã tìm tòi, vận dụng và suy nghĩ khi làm bài. Các ghi chép này sẽ tạo hướng để giáo viên nghiên cứu và điều chỉnh cách bồi dưỡng, định hướng thêm cho cách học của học sinh mình. Dạy học sinh có thói quen ghi chép trong quá trình học tập là rất cần thiết (vở học, sổ tay).
4. Khuyến khích học sinh trình bày cách giải của mình:
Có thể có nhiều cách tiếp cận lời giải của bài toán, điều này tuỳ thuộc vào năng lực và kĩ năng- kĩ xảo giải toán của mỗi học sinh. Phải rèn học sinh có kĩ năng thiết lập được cách giải tinh gọn và đúng từng bước giải theo từng dạng đề. Đây là kĩ năng rất cần đối với một học sinh năng khiếu. Đối với người dạy và người học thì điều cần thiết là phải tranh luận để có nhiều cách giải khác nhau đối với một bài toán.
Mục tiêu bồi dưỡng học sinh giỏi của người giáo viên là mong muốn cho học sinh mình hoàn thiện kĩ năng giải bài theo nhiều cách khác nhau.
Ví dụ: Bài toán “Hãy tìm bốn số tự nhiên liên tiếp có tổng bằng 30”.
Thông thường học sinh giải bằng phương pháp sơ đồ đoạn thẳng, các em sẽ tìm ra mối quan hệ của các số tự nhiên liên tiếp, sau đó lấy tổng (30) trừ cho các phần thừa ra (1 + 2 + 3) để tìm 4 lần số bé nhất và cuối cùng sẽ tìm được kết quả theo yêu cầu bài toán.
Nhưng đối với những học sinh còn hạn chế phương pháp sơ đồ đoạn thẳng, chúng ta khuy...lập được công thức chung khi gặp những dạng bài đơn giản mà phức tạp về cách giải.
Ví dụ: Từ bài toán đơn giản “Có 4 người cùng lần lượt bắt tay nhau, mỗi người được bắt tay với người khác một lần. Hỏi có tất cả mấy cái bắt tay?”
1 lần
	B 	A	B
A	C 	B	A
 D
Mặc dù bài toán đơn giản, nhưng khi giải học sinh cảm thấy rắc rối. Nếu không xây dựng được công thức, các em sẽ vô cùng khó khăn khi gặp bài toán tương tự nhưng phức tạp hơn nhiều.
Ví dụ: Bài toán “Trong giải bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam mùa bóng 2008 có 14 đội tham dự thi đấu theo thể thức lượt đi lượt về (mỗi đội được đá với những đội còn lại 2 trận). Hãy tính xem có tất cả bao nhiêu trận đấu ?”
Công thức cần xây dựng cho học sinh ở dạng toán này là:
-Nếu chỉ bắt tay nhau một lần:
 n x (n – 1)
 2
	Số cái bắt tay = (n: số người)
-Nếu thi đấu lượt đi và về: Số trận đấu = n x (n – 1). (n: số đội bóng)
7. Thời gian cần có:
Phải dành thời gian thích hợp để học sinh thảo luận, tạo điều kiện cho học sinh thực hành và giải quyết với bài toán cho đến khi xuất hiện một ý tưởng nào đó, để phát hiện ra hướng giải quyết đúng nhất, gọn nhất. Để thời gian cho các em tự suy luận, khám phá tìm ra các thành phần liên quan đến bài toán hay cách giải toán.
8. Hãy trả lời câu hỏi bằng các câu hỏi :
Không nên cung cấp những thông tin quá dễ. Trong suốt quá trình giải toán hãy buộc học sinh tự suy nghĩ và nêu lên những lập luận của chính mình. Giáo viên phải là người dẫn dắt, gợi mở và nêu các câu hỏi mở để học sinh suy nghĩ, trả lời cách giải quyết.
9. Nhìn lại các bước đã thực hiện:
Ta cần giải bài toán như thế nào? Có bao nhiêu cách giải khác nhau? Cách giải này có áp dụng đối với các bài toán khác hay không? Cách giải này gợi ra điều gì để xem xét các bài toán khác? Dạy học sinh thử lại kết quả để chắc chắn rằng đã giải đúng.
10. Dạy cách giải các bộ đề đã qua:
Nhằm rèn cho các em có kĩ năng so sánh, đối chiếu, tự đánh giá năng lực học tập, cũng như dạy học sinh biết cách tự chữa bài, giáo viên dạy cách giải